Historia malarstwa

Historia malarstwa europejskiego daje się dość jednoznacznie podzielić na poszczególne epoki od czasów prehistorycznych po koniec XIX wieku, który przyniósł niezwykłą różnorodność stylów i kierunków malarskich.

Historia dwudziestowiecznego malarstwa

to już kilkadziesiąt niezależnych opowieści, łączących się jedynie w niektórych punktach.

Epoki malarskie w sposób oczywisty przechodziły w siebie płynnie i nachodziły na siebie. Poniższe przedziały służą celom orientacyjnym, a po bardziej precyzyjne omówienie periodyzacji należy się odnieść do konkretnych artykułów.

Prehistoria
Malarstwo prehistoryczne zostało odkryte właściwie dopiero w XIX wieku (np. Altamira),a najbardziej

istotne odkrycia pochodzą z XX wieku - np. jaskinia Lascaux (1940). Najczęstszym tematem malowideł prehistorycznych są zwierzęta i postaci ludzkie, składające się m.in. w sceny polowań.

Starożytność

Antyk (400 p.n.e. - 400 n.e.) przyniósł udoskonalenie technik malarskich. Pojawiły się też małe szczoteczki z włosia służące do nanoszenia farby, czyli pędzle. Jednak niewiele z ówczesnych dzieł pozostało do naszych czasów.

Średniowiecze

Średniowiecze (400-1350) to czas gwałtownego rozwoju technik malarskich, głównie na desce: tempery, później oleju, a także fresku. Powszechna była tematyka religijna, na wschodzie Europy powstawały doskonałe ikony. Charakterystyczne dla średniowiecza jest hierarchiczne i idealistyczne przedstawianie postaci.

Renesans

Renesans (1350-1510) był epoką, która przyniosła malarstwu olbrzymią ilość innowacji. Należy wśród nich wymienić przede wszystkim zeświecczenie sztuki, które pozwoliło na udoskonalenie portretu, pejzażu oraz pogłębienie psychologii i symboliki dzieł poza sferę religii. Renesans wprowadził swobodniejszą kolorystykę, ożywił drugi plan na obrazie i zamiłowanie do szczegółu. W tej epoce powstało również malarstwo olejne (przypisuje się je czasem, nie do końca słusznie, Janowi van Eyck) i upowszechniło się płótno, które to wynalazki umożliwiły delikatniejszy światłocień i pogłębiony modelunek. Niezwykle istotne jest również wprowadzenie perspektywy - pierwsze doświadczenia należały do Paolo Uccello, a perspektywę zbieżną wprowadził na obrazy Piero della Francesca.

Manieryzm i barok

Surowa estetyka renesansu przekształciła się stopniowo w bardziej swobodny manieryzm (1510-1590), aż wreszcie w barok (1590-1680). Malarstwo barokowe jest malarstwem wielkich form (płótna są często wielometrowej długości) o bogatej ornamentyce i potężnej, pełnej rozmachu aranżacji scen religijnych. Charakterystyczne dla baroku są świetliste przestrzenie i wielkie grupy dynamicznych postaci (El Greco).

Rokoko

Rokoko (1680-1750) jest często nazywane "lżejszą wersją baroku". Zachowuje bowiem barokowe bogactwo stylu, ale zajmuje się błahą tematyką. Typowe dzieło rokokowe to jasna, delikatnie namalowana scena z życia dworu królewskiego.

Klasycyzm

Kontrą dla rokokowego rozpasania był klasycyzm (1750-1800). Chętnie sięgano do sprawdzonych w renesansie motywów antycznych. Przedstawiane wnętrza były surowe, obowiązywała ścisła perspektywa, a postaciami byli często wodzowie i bohaterowie państwowi i mitologiczni. W epoce klasycyzmu unikano swobodnego światłocienia i rozmycia na rzecz wyraźnego kontrastu barwnego (Jacques-Louis David).

Romantyzm

Rewolucyjne wydarzenia na świecie zmieniły sztukę we wszystkich jej przejawach. Nadeszły czasy romantyzmu (1800-1840). W malarstwie wyraził się on w zamaszystych pociągnięciach pędzla, burzliwej i dramatycznej tematyce oraz zaakcentowaniu osobowości artysty.

Realizm

Niektórzy malarze, zmęczeni gwałtownością i idealizmem romantycznego malarstwa, zapoczątkowali kierunek zwany realizmem (1840-1860), a w niektórych swoich odmianach naturalizmem. Realiści przedstawiali zwykłych ludzi, pogrążonych w codziennej, męczącej pracy, a więc żniwiarzy, kamieniarzy czy robotników. Pierwsza fala symbolizmu miała miejsce w latach 1850-1870.

Impresjonizm

W tych samych latach grupa francuskich malarzy rozwinęła impresjonizm, którego naczelną ideą była obserwacja otaczającej rzeczywistości pod kątem światła i koloru. Impresjoniści rozbijali obraz na plamy światła, malowali szybkimi pociągnięciami pędzla, zapisując ich chwilowe wrażenie - impresję - którego doznali w danym miejscu przy konkretnym stanie atmosfery.

Ekspresjonizm, fowizm i postimpresjonizm

Pod koniec XIX wieku wielu malarzy skierowało się również w stronę własnej psychiki, obrazując mroczne strony ludzkiej duszy. Tak narodził się ekspresjonizm, akcentujący osobowość artysty i wyrazisty sposób przelania jej na płótno. Charakterystyczne dla tego kierunku są żywe, zniekształcone formy, liczne przedstawienia śmierci i cierpienia oraz samotności twórcy.

Kubizm i abstrakcjonizm

Impresjonistyczne zainteresowanie problemem postrzegania doprowadziło niektórych artystów do chęci doskonalszego pokazania na obrazie trójwymiarowości obiektu. Zbiegło się to z odkryciem prymitywnej sztuki afrykańskiej, która zelektryzowała artystów, na czele z Picassem. To właśnie ze zderzenia tych tendencji narodził się kubizm, pierwszy silnie zgeometryzowany kierunek malarski.

Surrealizm i dadaizm

Z podobnych poszukiwań powstał surrealizm, jeden z najważniejszych kierunków dwudziestowiecznej sztuki. Surrealiści również uznali, że świat widzialny jest niewystarczający dla bogatych możliwości arysty, i skupili się na świecie rzeczy nieistniejących.